Maria Pąchalska, Bogusław Frańczuk, Jan Talar, Wiesław Tomaszewski, Bruce MacQueen, Kay Neldon

Maria Pąchalska, Bogusław Frańczuk, Jan Talar, Wiesław Tomaszewski, Bruce MacQueen, Kay Neldon – The neurorehabilitation of hemispatial neglect in patients with traumatic brain injury. Fizjoterapia Polska 2001; 1(2); 143-154

Streszczenie
Wstęp. Celem pracy jest ocena efektywności dwóch zróżnicowanych programów rehabilitacji dla pacjentów z pomijaniem stronnym, występującym jako następstwo urazu czaszkowo-mózgowego. Pomijanie stronne dzieli się w literaturze na dwa podstawowe rodzaje: egocentryczne (ukierunkowane na ciało), w którym pacjent pomija przedmioty położone w danym obszarze jego pola widzenia oraz pomijanie allocentryczne (ukierunkowane na przedmiot), w którym pacjent pomija tylko jedną stronę wszystkich przedmiotów w polu widzenia, bez względu na to, gdzie się one znajdują. Praktyka kliniczna autorów wykazuje, że program skanowania wzrokowego od lewej do prawej strony, stosowany tradycyjnie w terapii pomijania stronnego, jest nieskuteczny w przypadku występowania pomijania typu egocentrycznego. W związku z tym opracowano nowy, autorski program treningu przestrzennego-motorycznego na podstawie semantycznie sterowanych wzorców ruchu, wykorzystywanych w terapii apraksji kończyn, ukierunkowanych na reintegrację odpowiednich stosunków ruchów automatycznych i wolicjonalnych, poprawę współpracy międzypółkulowej poprzez symetryczne i niesymetryczne wzorce ćwiczeń motorycznych za pomocą kończyn zdrowych i chorych oraz zwiększenie motywacji pacjenta poprzez ustawianie jasnych celów i nagradzanie za odniesione sukcesy. Obydwa programy są stosowane w praktyce klinicznej w ośrodkach rehabilitacji reprezentowanych przez autorów. Materiał i metody. W referacie przedstawiono proces rehabilitacji dwóch pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych (27-letniego mężczyzny JK oraz 28-letniej kobiety AS), leczonych przez autorów w chronicznej fazie po wypadkach samochodowych, w następstwie których pacjenci przebywali w śpiączce przez okres przekraczający 4 tygodnie. W badaniach neuropsychologicznych stwierdzono występowanie głębokiego, utrzymującego się pomijania lewostronnego, przy czym u pacjenta JK miało ono charakter allocentryczny, natomiast u pacjentki AS egocentryczny. Eksperyment terapeutyczny zaplanowano wg modelu AB-BA, przy czym A oznacza trening przestrzenno-motoryczny, natomiast B – program skanowania wzrokowego. U pacjenta JK, zastosowano najpierw program A, następnie program B, natomiast u pacjentki AS kolejność stosowania programów była odwrotna. Każdy z programów obejmował 10 sesji terapeutycznych. Zachowano 4-tygodniowy odstęp pomiędzy realizacją programu A i programu B. Głębokość stronnego pomijania oceniano za pomocą standardowych testów neuropsychologicznych, ukierunkowanych na ilościowy i jakościowy pomiar stronnego pomijania. Dokonano również analizy prac rysunkowych pacjentów. Badania przeprowadzono czterokrotnie: przed rozpoczęciem każdego z programów oraz po jego zakończeniu. Wyniki. Zgodnie z postawioną przez autorów hipotezę badawczą u pacjenta JK nie stwierdzono żadnej poprawy w zakresie stronnego pomijania po zakończeniu programu A, natomiast po zakończeniu programu B pomijanie ustąpiło w zasadzie całkowicie. U pacjentki AS wyniki były odwrotne: po zakończeniu programu B, realizowanego u niej jako pierwszy, nie wystąpiła żadna poprawa, natomiast po zakończeniu programu A, realizowanego jako drugi, pomijanie ustąpiło całkowicie. Wnioski. W artykule autorzy omawiają teoretyczne i kliniczne znaczenie uzyskanych wyników. Prezentują także modelowe rozwiązanie podstawowego patomechanizmu pomijania typu allocentrycznego i egocentrycznego. Oba rodzaje pomijania posiadają różną etiologię i symptomatologię, konieczne jest więc różnicowanie programów terapii w procesie neurorehabilitacji tych pacjentów.

Słowa kluczowe:
pomijanie stronne, uraz mózgu, rehabilitacja