Streszczenie

Wprowadzenie. Sprawność fizyczna jest kluczowym elementem utrzymania jakości życia i zapobiegania różnym chorobom przewlekłym, takim jak cukrzyca, otyłość czy zaburzenia psychiczne. Różnice geograficzne i społeczno-ekonomiczne powodują jednak luki w skuteczności i trwałości programów promujących sprawność fizyczną. W obszarach miejskich głównym wyzwaniem są ograniczenia czasowe i dostępności, natomiast na terenach wiejskich często przeszkodą okazuje się niedostateczna infrastruktura oraz świadomość społeczna. W celu opracowania efektywnych i adaptacyjnych programów, dopasowanych do lokalnych potrzeb, konieczne jest podejście oparte na dowodach.

Cele badania. Celem niniejszego badania jest opracowanie programów sprawności fizycznej opartych na dowodach, dostosowanych do specyficznych potrzeb populacji miejskich i wiejskich. Korzystając z metod przeglądu systematycznego, artykuł ocenia interwencje w zakresie sprawności fizycznej, które okazały się skuteczne, identyfikuje wyzwania we wdrażaniu oraz przedstawia praktyczne rekomendacje dotyczące zrównoważonego planowania sprawności fizycznej.

Materiały i metody. W badaniu zastosowano podejście przeglądu systematycznego zgodnie z wytycznymi PRISMA. Źródła danych obejmowały bazy PubMed, Scopus i Google Scholar, z wykorzystaniem słów kluczowych: „physical fitness planning”, „evidence-based”, „urban health”, „rural health”. Analizowane prace pochodziły z ostatnich 10 lat (2014–2024), koncentrując się na interwencjach z zakresu sprawności fizycznej opartych na dowodach w populacjach miejskich i wiejskich. Analizę przeprowadzono przy użyciu podejścia syntezy narracyjnej w celu oceny skuteczności interwencji oraz czynników związanych z ich trwałością.

Wyniki. Spośród 26 analizowanych badań okazało się, że programy oparte na technologiach, takie jak aplikacje fitness, były bardziej skuteczne w obszarach miejskich, osiągając nawet 20-procentowy wzrost wydolności aerobowej i 30-procentowy wskaźnik regularnego uczestnictwa w ćwiczeniach. Na terenach wiejskich większą akceptację zyskały inicjatywy społecznościowe, które uwzględniają elementy lokalnej kultury, pomimo trudności infrastrukturalnych. Długoterminowe programy (> 6 miesięcy) wykazały bardziej zrównoważone efekty niż projekty krótkoterminowe. Luki badawcze obejmują niewielką liczbę danych dotyczących społeczności wiejskich oraz brak ujednoliconych metod oceny służących porównaniu wyników między różnymi programami.

Wnioski. Podejście oparte na dowodach w planowaniu sprawności fizycznej pozwala na osiągnięcie włączających i trwałych efektów zdrowotnych. Integracja technologii w środowiskach miejskich oraz działania o charakterze społecznościowym w obszarach wiejskich stanowią kluczowe strategie. Niniejsze badanie przyczynia się do rozwoju adaptacyjnych ram postępowania, dostosowanych do zróżnicowanych potrzeb populacyjnych, oraz stanowi wskazówkę dla decydentów w zakresie tworzenia skutecznych i adekwatnych programów fitness. Konieczne są dalsze badania weryfikujące trwałość tak zaprojektowanych inicjatyw w różnych kontekstach geograficznych.

Słowa kluczowe

planowanie sprawności fizycznej, podejście oparte na dowodach, populacje miejskie i wiejskie, zrównoważone wyniki zdrowotne, przegląd systematyczny