Pomiary w warunkach izokinetycznych – obszary zastosowania w fizjoterapii

Monika Grygorowicz, Janusz Kubacki, Bogdan Bacik, Krzysztof Gieremek, Anna Polak

Monika Grygorowicz, Janusz Kubacki, Bogdan Bacik, Krzysztof Gieremek, Anna Polak – Isokinetic measurements – areas of application in physiotherapy. Fizjoterapia Polska 2006; 6(3); 238-244

Streszczenie
Celem artykułu jest przybliżenie koncepcji ćwiczeń izokinetycznych po raz pierwszy przedstawionej przez Hislop’a i Perrineia w 1967 r. W literaturze polskiej nie znaleziono pracy, która w sposób scalony omawiałaby powyższy temat. Stąd, w oparciu o liczne zagraniczne doniesienia naukowe, autorzy zdecydowali się przedstawić ćwiczenia izokinetyczne polskim fizjoterapeutom i lekarzom. Thistle i in. definiują ćwiczenia izokinetyczne jako dynamiczny skurcz mięśniowy z kontrolowaną i utrzymywaną stałą prędkością ruchu (iso-stały kinetic-ruch) realizowany z wykorzystaniem specjalistycznych urządzeń do tego rodzaju ćwiczeń. Testy izokinetyczne są bardzo precyzyjnym narzędziem diagnostycznym umożliwiającym ocenę stopnia uszkodzenia tkanek miękkich. Powszechne zastosowanie badań siły izokinetycznej mięśni w praktyce klinicznej oparte jest na ich oczywistej zasadności i wiarygodności w określeniu stanu i funkcji nerwowo-mięśniowych. Zwolennicy pomiarów i ćwiczeń izokinetycznych, wykorzystujący ją w praktyce, potwierdzają fakt, iż dają one możliwość precyzyjnego badania właściwości mięśni i obiektywizacji wyników. Wyniki rejestrowane w trakcie testów, umożliwiają bardzo precyzyjną diagnostykę testowanych mięśni w różnych warunkach biomechanicznych realizowanego ruchu. Pozwalają na ocenę stanu funkcjonalnego mięśni poprzez porównanie pracy kontralateralnej, ipsilateralnej, konfrontacji z danymi prawidłowymi, czy z wynikami w grupach kontrolnych. Ponadto, Testy izokinetyczne umożliwiają graficzne przedstawianie zależności pomiędzy badanymi cechami w każdym punkcie realizowanego ruchu. Sprzyja to wykorzystaniu izokinetyki do diagnostyki w stanach pourazowych narządu ruchu. W pracy opisane zostały obszary wykorzystania pomiarów izokinetycznych i zasady ich wykonywania. Ponadto omówiono główne parametry biomechaniczne, w oparciu, o które przeprowadza się analizę dynamicznych właściwości mięśniowych.

Słowa kluczowe:
ćwiczenia izokinetyczne, szczytowy moment siły, wskaźniki biomechaniczne, warunki dynamiczne

Wpływ treningu wibracyjnego na organizm człowieka

Magdalena Piecha, Piotr Król, Janusz Kubacki, Anna Polak, Arkadiusz Stanula, Marek Najder, Daria Chmielewska

Magdalena Piecha, Piotr Król, Janusz Kubacki, Anna Polak, Arkadiusz Stanula, Marek Najder, Daria Chmielewska – The influence of vibration training on human body. Fizjoterapia Polska 2006; 6(3); 192-197

Streszczenie
Trening wibracyjny jest obecnie popularną formą treningu sportowego, fitnessu i rehabilitacji. Może być wykorzystywany zarówno przez zawodowych sportowców, jako uzupełnienie ich tradycyjnego treningu siłowego, jak i przez osoby starsze, u których znacznie poprawia sprawność fizyczną. Przeprowadzono szereg badań dotyczących wpływu treningu wibracyjnego na organizm człowieka. W opinii wielu autorów wywiera on pozytywny wpływ na ciało ludzkie. Główne zmiany adaptacyjne dotyczą tkanki mięśniowej. Większość badań naukowych wykazała zwiększenie siły maksymalnej, siły eksplozywnej i mocy mechanicznej mięśni. Stwierdzono także zwiększenie gęstości tkanki kostnej po treningu wibracyjnym. Stało się to podstawą do wykorzystania takiego treningu w celu zapobiegania osteoporozie. Wielu badaczy donosi o pobudzającym wpływie wibracji na układ krążenia (naczynia krwionośne rozszerzają się, zwiększa się krążenie krwi, poprawia się zaopatrzenie komórek w tlen i inne składniki odżywcze). Udowodniono także szereg zmian dotyczących układu równowagi posturalnej oraz zmian w obrębie układu hormonalnego. Wielu badaczy wykazało korzystny wpływ wibracji u ludzi cierpiących z powodu dolegliwości bólowych kręgosłupa. Temat wykorzystania wibracji w terapii i treningu sportowym jest aktualny. Prawidłowy trening wibracyjny wymaga precyzyjnego doboru parametrów drgań wibracyjnych (częstotliwości, amplitudy ruchu, przyśpieszenia) i ustalenia indywidualnego przebiegu (czasu trwania treningu, rodzaju ćwiczeń, liczby powtórzeń, zaangażowanej grupy mięśniowej). Praca przedstawia przegląd badań nad wpływem zarówno jednorazowej wibracji, jak i długotrwałego treningu wibracyjnego na organizm człowieka.

Słowa kluczowe:
wibracje, trening wibracyjny, drgania mechaniczne

Wpływ kompleksowej terapii obejmującej ćwiczenia czynne, masaż klasyczny, krioterapię oraz łączne działanie ultradźwięków i prądu elektrycznego w leczeniu uszkodzeń pierścienia rotatorów

Ewa Grymel-Kulesza, Anna Polak, Janusz Kubacki, Bronisława Skrzep-Poloczek, Piotr Król

Ewa Grymel-Kulesza, Anna Polak, Janusz Kubacki, Bronisława Skrzep-Poloczek, Piotr Król – The effect of a multi-modality therapy including active exercises, classic massage, cryotherapy and a combination of ultrasound and electrical stimulation on rotator cuff injuries. Fizjoterapia Polska 2007; 7(2), 107-123

Streszczenie

Wstęp. Celem pracy była ocena efektywności kompleksowego leczenia uszkodzeń pierścienia rotatorów, obejmującego kinezyterapię, masaż leczniczy klasyczny oraz krioterapię i terapię skojarzoną (ultradźwięki i prąd elektryczny), a także porównanie efektywności krioterapii i terapii skojarzonej w leczeniu uszkodzeń pierścienia rotatorów. Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 30 pacjentów, u których stwierdzono przewlekłe objawy uszkodzeń pierścienia rotatorów. Chorzy podzieleni byli losowo do dwóch grup porównawczych: A i B. W obu grupach prowadzono ćwiczenia czynne oraz masaż klasyczny okolicy barku (według jednolitego programu). Dodatkowo w grupie A wprowadzono łączne działanie ultradźwięków i prądu elektrycznego na punkty spustowe mięśni rotatorów barku, natomiast w grupie B stosowano krioterapię na okolicę barku. Efekty leczenia oceniano m.in. na podstawie zmian zakresów ruchomości stawu ramiennego, siły mięśni rotatorów barku oraz występowania i nasilenia dolegliwości bólowych. Wyniki i Wnioski. Zastosowane leczenie w obu grupach porównawczych przyniosło znamienny, pozytywny efekt. Wyniki leczenia chorych w grupie A okazały się nieznacznie lepsze niż w grupie B, co w przypadku ustępowania dolegliwości bólowych oraz poprawy zakresu ruchomości i siły niektórych mięśni, zostało potwierdzone statystycznie. Kompleksowa fizjoterapia, obejmująca kinezyterapię, masaż suchy, krioterapię i terapię skojarzoną (polegającą na łącznym działaniu ultradźwięków i terapii typu TENS) jest efektywnym sposobem leczenia następstw uszkodzenia pierścienia rotatorów. Terapia skojarzona, wykonywana bezpośrednio na mięśniowo—powięziowe punkty spustowe, daje nieco lepsze wyniki leczenia niż krioterapia.

Słowa kluczowe

uszkodzenia pierścienia rotatorów, fizjoterapia, ultradźwięki, elektrostymulacja, terapia skojarzona

Ocena zmian pobudliwości nerwu czuciowego wskutek zabiegów miejscowego chłodzenia

Edyta Jarzębska, Anna Polak, Janusz Kubacki, Krzysztof Gieremek

Edyta Jarzębska, Anna Polak, Janusz Kubacki, Krzysztof Gieremek – Assessment of changes in the excitability of the medial antebrachial cutaneous nerve caused by localised cooling procedures. Fizjoterapia Polska 2009; 9(1); 39-50

Streszczenie
Wstęp. Niskie temperatury są stosowane w terapii między innymi ze względu na ich działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Celem pracy była ocena zmian pobudliwości czuciowego nerwu skórnego przyśrodkowego przedramienia (n. s. p. p.; n. cu-taneus antebrachii medialis) pod wpływem miejscowych zabiegów krioterapeutycznych. Materiał i metody. Badanie przeprowadzono u 108 zdrowych ochotników w wieku od 20 do 25 lat, podzielonych losowo do trzech grup porównawczych A, B i C. Bezpośrednio przed zabiegiem u każdej z osób zbadano temperaturę skóry w obszarze unerwienia n. s. p. p. i przeprowadzono pomiar chronaksji badanego nerwu. Następnie w grupie AiB w okolicy ramienia i przedramienia (w obszarze unerwienia n. s. p. p.) wykonano zabiegi ochładzania okładami żelowymi schłodzonymi do temperatury -10°C. Chłodzenie w grupie A trwało 20 minut, w grupie B 4 minuty. W grupie C w obszarze unerwienia n. s. p. p. wykonano 2-minutowy zabieg ochładzania parami ciekłego azotu o temperaturze -160C. Chronksymetria i pomiary temperatury skóry były wykonane ponownie bezpośrednio po oraz 20 minut po zaprzestaniu chłodzenia. Wyniki. W grupie A znamienne statystycznie wydłużenie chronaksji, w stosunku do stanu sprzed zabiegu, stwierdzono bezpośrednio po zabiegu oraz 20 minut po zabiegu. W grupie B istotne statystycznie wydłużenie chronaksji stwierdzono bezpośrednio po zabiegu w stosunku do stanu sprzed zabiegu. Natomiast w grupie C istotne statystycznie wydłużenie chronaksji wystąpiło 20 minut po zabiegu, w stosunku do stanu sprzed zabiegu. Wnioski. Wszystkie metody chłodzenia zastosowane w grupach porównawczych spowodowały obniżenie pobudliwości n. s. p. p. Najdłużej efekt zmniejszenia pobudliwości n. s. p. p. utrzymywał się w grupie A i C.
Słowa kluczowe
nerw czuciowy, pobudliwość, krioterapia

Zogniskowana i radialna fala uderzeniowa w ortopedii i fizjoterapii

Piotr Król, Andrzej Franek, Wiesław Zinka, Janusz Kubacki, Anna Polak, Ewa Franek

Piotr Król, Andrzej Franek, Wiesław Zinka, Janusz Kubacki, Anna Polak, Ewa Franek – Focused and radial shock wave in orthopedics and physiotherapy. Fizjoterapia Polska 2009; 9(1); 1-20

Streszczenie
Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat wykorzystania w leczeniu fali uderzeniowej, a zwłaszcza analiza wyników badań dotyczących wpływu zogniskowanej i radialnej fali uderzeniowej na leczenie stawów rzekomych, zwapnień okołobarkowych, ostróg piętowych, zapaleń powięzi podeszwy stopy, zapaleń ścięgien, zapaleń przyczepów mięśniowych itp. W ortopedii i fizjoterapii zogniskowaną falę uderzeniową stosuje się od dwudziestu lat, natomiast terapia radialną falą uderzeniową jest metodą mającą zaledwie kilkuletnią historię. W związku z tym, brak jest jeszcze odpowiednio dużej liczby opracowań naukowych, potwierdzających skuteczność terapeutyczną tej metody, choć dotychczasowe wyniki są mocno zachęcające. Najczęściej przedstawiany jest wpływ zogniskowanej fali uderzeniowej na leczenie stawów rzekomych, gdzie działanie fali uderzeniowej ma charakter czysto destrukcyjny. Winnych przypadkach mechanizm działania zarówno zogniskowanej, jak i radialnej fali uderzeniowej jest niejasny, choć skuteczność zabiegów jest bardzo wysoka. Biorąc pod uwagę to, że dla wielu pacjentów, zwłaszcza tych ze zwapnieniami okołobarkowymi i ostrogami piętowymi, alternatywą jest zabieg operacyjny, zastosowanie fali uderzeniowej jako metody małoinwazyjnej i jednocześnie wysoce skutecznej jest zasadne.
Słowa kluczowe
zogniskowana fala uderzeniowa, radialna fala uderzeniowa, fizjoterapia

Badanie skuteczności ultradźwięków i elektrofonoforezy we wspomaganiu leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Marta Szlachta, Anna Polak, Beata Błaszczyk, Agnieszka Kluszczyńska-Galas, Janusz Kubacki, Piotr Król

Marta Szlachta, Anna Polak, Beata Błaszczyk, Agnieszka Kluszczyńska-Galas, Janusz Kubacki, Piotr Król – The efficacy of ultrasound and electrophonophoresis as adjuncts to the treatment of degenerative knee joint disease. Fizjoterapia Polska 2009; 9(3); 211-222

Streszczenie
Wstęp. Celem pracy była ocena skuteczności działania ultradźwięków i elektrofonoforezy z ketonalem we wspomaganiu leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 46 osób podzielonych losowo do dwóch grup porównawczych. Grupę A stanowiły 23 osoby w wieku od 53 do 72 lat. Grupę B stanowiło 23 pacjentów w wieku od 54 do 60 lat. U wszystkich chorych oceniano zakresy ruchomości stawu kolanowego i siłę mięśni. Badania przeprowadzane były bezpośrednio przed rozpoczęciem leczenia oraz po zakończeniu serii zabiegów fizykalnych. W grupie A wykonywano zabiegi nadźwiękawiania (1 MHz; 0,5-1.0 W/cm2; 20%; 1-3 min/cm2). W grupie B wykonywano zabiegi elektrofonoforezy (0,1 mA/cm2; 1 MHz; 0,5-1.0 W/cm2; 20%; 1-3 min/cm2; 2% Ketonal). U wszystkich pacjentów wykonano po 10 zabiegów fizykalnych w ciągu dwóch tygodni. Wyniki. W obu grupach po leczeniu w stosunku do stanu sprzed leczenia stwierdzono znamienne statystycznie zwiększenie zakresów ruchomości stawu kolanowego oraz sity mięśni zginaczy i prostowników stawu kolanowego. Nie stwierdzono znamiennego statystycznie przyrostu sity mięśni rotatorów stawu kolanowego. Porównanie wyników leczenia pomiędzy grupami wykazało, że w grupie B zakresy zgięcia czynnego i biernego, wyprostu biernego i siły mięśni zginaczy i prostowników stawu kolanowego zwiększyły się w stopniu znamiennie statystycznie większym niż w grupie A. Wnioski. Leczenie zastosowane w obu grupach porównawczych było skuteczne. Nieco większą skuteczność leczenia zaobserwowano w przypadku stosowania elektrofonoforezy w porównaniu do sonoterapii.
Słowa kluczowe
choroba zwyrodnieniowa, ultradźwięki, elektrofonoforeza, staw kolanowy

Badanie skuteczności wybranych środków fizykalnych u chorych we wczesnym okresie po operacyjnym leczeniu więzadła krzyżowego przedniego. Badanie wstępne

Anna Polak, Ewa Grymel-Kulesza, Janusz Kubacki, Piotr Król

Anna Polak, Ewa Grymel-Kulesza, Janusz Kubacki, Piotr Król – Assessment of the effectiveness of selected physical therapy procedures in the early post-operative period fol łowing ACL surgery. Pilot study. Fizjoterapia Polska 2010; 10(1); 12-24

Streszczenie
Wstęp. Celem badań była ocena efektywności leczenia obejmującego kinezyterapię, krioterapię i stymulację elektryczną u chorych po operacyjnym leczeniu więzadła krzyżowego przedniego (ACL). Materiał i metody. W badaniach wzięło udział 24 pacjentów po rekonstrukcji ACL. Chorych podzielono losowo do dwóch grup porównawczych – A i B. W każdej z grup było 12 pacjentów. W obu grupach była prowadzona kinezyterapia i krioterapia według tego samego programu W grupie B dodatkowo została zastosowana elektrostymulacja. Na serię terapeutyczną składało się po 10 zabiegów kinezyterapii, krioterapii i elektrostymulacji. Zabiegi odbywały się 3 razy w tygodniu. W celu oceny postępów leczenia u chorych oceniano między innymi bierną i czynną ruchomość stawu kolanowego, mierzono obwód stawu kolanowego oraz przeprowadzano test obciążania kończyny. Wyniki. W obu grupach porównawczych po leczeniu stwierdzono istotne statystycznie zwiększenie zakresu ruchomości stawu kolanowego i zmniejszenie obrzęku stawu kolanowego. Test obciążania kończyny po leczeniu wykazał znamiennie statystycznie lepsze wyniki niż przed leczeniem u pacjentów w obu grupach porównawczych. Pomiędzy grupami nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w efektywności leczenia. Wnioski. Postępowanie obejmujące kinezyterapię i krioterapię jest skutecznym sposobem wspomagania leczenia chorych po operacyjnym leczeniu więzadła krzyżowego przedniego. Wprowadzenie elektrostymulacji nie przyniosło dodatkowych efektów terapeutycznych.
Słowa kluczowe
więzadło krzyżowe przednie, kinezyterapia, krioterapia, elektrostymulacja

Porównanie efektywności działania jonoforezy z ketonalem i łącznego działania ultradźwięków ze stymulacją elektryczną we wspomaganiu leczenia choroby pierścienia rotatorów

Anna Polak, Ewa Grymel-Kulesza, Monika Romaniak, Janusz Kubacki, Piotr Król

Anna Polak, Ewa Grymel-Kulesza, Monika Romaniak, Janusz Kubacki, Piotr Król – Comparison of the efficacy of Ketonal iontophoresis and the combination of ultrasound and electrical stimulation as adjunctive treatment for rotator cuff injuries. Fizjoterapia Polska 2010; 10(2); 123-135

Streszczenie
Wstęp: Celem pracy była ocena efektywności leczenia uszkodzeń pierścienia rotatorów jonoforezą z ketonalem i terapią skojarzoną (TS; łączne działanie ultradźwięków i prądu elektrycznego). Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 30 pacjentów, z objawami uszkodzeń pierścienia rotatorów. Chorych podzielono losowo do dwóch grup porównawczych: A i B. W grupie A wykonywano jonoforezę z ketonalem. W grupie B stosowano terapię skojarzoną na punkty spustowe mięśnia nadgrzebieniowego i innych mięśni. Efekty leczenia oceniano na podstawie zmian zakresów ruchomości stawu ramiennego, siły mięśnia nadgrzebieniowego oraz występowania i nasilenia dolegliwości bólowych. Wyniki: Zastosowane leczenie w obu grupach porównawczych przyniosło znamienny efekt. Wyniki leczenia chorych w grupie B okazały się nieznacznie lepsze niż w grupie A (co w przypadku ustępowania dolegliwości bólowych i poprawy zakresu odwodzenia czynnego zostało potwierdzone statystycznie). Wnioski: Jonoforeza z ketonalem i terapia skojarzona są efektywnym sposobem leczenia następstw uszkodzenia pierścienia rotatorów. Terapia skojarzona, wykonywana bezpośrednio na mięśniowo – powięziowe punkty spustowe daje nieco lepsze wyniki leczenia niż jonoforeza z ketonalem.
Słowa kluczowe
pierścień rotatorów, jonoforeza, ultradźwięki, TENS, elektrostymulacja

Badanie wpływu krioterapii i diatermii na pobudliwość nerwów czuciowych u osób zdrowych

Barbara Szpotowicz, Anna Polak, Krzysztof Gieremek, Cezary Kucio, Janusz Kubacki, Piotr Czech

Barbara Szpotowicz, Anna Polak, Krzysztof Gieremek, Cezary Kucio, Janusz Kubacki, Piotr Czech – Study of the effects of cryotherapy and diathermy on cutaneous nerve excitability in healthy people. Fizjoterapia Polska 2011; 11(2); 123-134

Streszczenie
Celem pracy była ocena i porównanie zmian pobudliwości czuciowej nerwu skórnego przyśrodkowego przedramienia (n. s. p. p.) pod wpływem zabiegów ochładzania i ogrzewania u osób zdrowych. Badanie przeprowadzono u 133 zdrowych ochotników w wieku od 19 do 36 lat, których losowo przydzielono do jednej z czterech grup porównawczych A, B, C i D. Bezpośrednio przed zabiegiem u każdej z osób przeprowadzono pomiar temperatury skóry w obszarze unerwienia n. s. p. p. oraz zbadano pobudliwość włókien czuciowych za pomocą chronaksymetrii. Następnie w grupie A przeprowadzono 20-minutowy zabieg ochładzania za pomocą okładów żelowych schłodzonych do temperatury -10°C. W grupie B ochotników poddano 2-minutowemu chłodzeniu parami azotu o temperaturze -160°C. W grupie C wykonano zabiegi promieniowaniem mikrofalowym o mocy wynoszącej średnio 100 W. W grupie D przeprowadzono diatermię krótkofalową o mocy wynoszącej średnio 280 W. Rozgrzewanie w grupach C i D trwało po 12 minut. Pomiary temperatury skóry i chronak-symetria były przeprowadzone ponownie we wszystkich grupach bezpośrednio po zabiegu oraz 20 minut po zabiegu. W grupach A, B i C zaobserwowano istotne statystycznie wydłużenie chronaksji czuciowej n. s. p. p. bezpośrednio po zabiegu oraz 20 minut po zabiegu w stosunku do stanu wyjściowego. W grupie D nie stwierdzono istotnych statystycznie zmian pobudliwości włókien czuciowych. Zabiegi ochładzania oraz zabieg ogrzewania diatermią mikrofalową spowodowały obniżenie pobudliwości czuciowej n. s. p. p. Zabieg rozgrzewania diatermią krótkofalową nie wpłynął na zmniejszenie pobudliwości n. s. p. p.
Słowa kluczowe
pobudliwość, nerwy czuciowe, krioterapia, diatermia

Ocena poziomu wydolności fizycznej osób z uzależnieniem narkotykowym uczestniczących w programie rehabilitacyjnym Stowarzyszenia „Monar”

Ryszard Zarzeczny, Rafał Rzońca, Dorota Zarzeczna, Anna Polak, Piotr Król

Ryszard Zarzeczny, Rafał Rzońca, Dorota Zarzeczna, Anna Polak, Piotr Król – Physical fitness evaluation of drug addicts participating in the „Monar” rehabilitation program. Fizjoterapia Polska 2011; 11(4); 341-349

Streszczenie
Wstęp. Celem pracy było zbadanie zmian poziomu wydolności fizycznej osób z uzależnieniem narkotykowym uczestniczących w 18-miesięcznym programie rehabilitacyjnym zorganizowanym przez Stowarzyszenie „Monar” w ośrodku w Dębowcu. Materiał i metody. W badaniach wzięło udział 40 narkomanów uczestniczących w programie rehabilitacyjnym. W zależności od długości okresu terapii, pacjentów podzielono na 4 grupy: 1) 0-3 miesiące; 2) 4-6 miesięcy; 3) 7-9 miesięcy; 4) 16-18 miesięcy. Grupę kontrolną stanowiło 10 zdrowych mężczyzn. Wydolność fizyczną wszystkich badanych oszacowano na podstawie: testu Harvardzkiego, testu Ruffiera, testu Cramptona oraz czasu dowolnego bezdechu. Wyniki. W efekcie programu rehabilitacyjnego odnotowano wyraźną progresję wyników testu Harvardzkiego oraz czasu dowolnego bezdechu. Wskaźnik Ruffiera i wskaźnik Cramptona nie różnił się statystycznie pomiędzy badanymi grupami. Wnioski. Wydolność fizyczna oszacowana testem Harvardzkim, a w szczególności tolerancja wysiłkowa tej próby są niskie u narkomanów przyjmowanych na leczenie, jednak w czasie 18 miesięcy programu rehabilitacyjnego ulegają one poprawie do poziomu grupy kontrolnej. Stosowanie w procesie rehabilitacji narkomanów testów wysiłkowych, opartych jedynie na pomiarze zmian częstości skurczów serca w okresie restytucji powysiłkowej, może nie odzwierciedlać rzeczywistego stanu ich wydolności fizycznej.
Słowa kluczowe
wydolność fizyczna, program rehabilitacyjny, narkomani
1 2