Streszczenie

Zespół bólu mięśniowo-powięziowego (MPS) jest jedną z najczęstszych dolegliwości związanych z układem mięśniowo-szkieletowym człowieka, charakteryzującą się obecnością tzw. punktów spustowych (TrP – trigger point; MPs – myofascial trigger points). International Association for the Study of Pain wskazuje, że MPS może dotyczyć około jednej trzeciej osób z przewlekłym bólem mięśniowo-szkieletowym oraz że brak jest odpowiedniej klasyfikacji, co można przypisać niezrozumieniu i/lub błędnej interpretacji patofizjologii. Biorąc pod uwagę różnorodne przyczyny powstawania zespołów bólowych w strukturach mięśniowo-powięziowych, istotny jest właściwy dobór i integracja metod terapeutycznych. Literatura naukowa wskazuje, że programy leczenia powinny obejmować różnorodne metody terapii manualnej oraz ćwiczenia rehabilitacyjne. Powszechnie stosowane są również terapie punktów spustowych, takie jak suche igłowanie lub suche bańki. U podstaw sukcesu programów rehabilitacyjnych, zdaniem autorów niniejszej publikacji, leży ich multimodalność, czyli dobór metod terapeutycznych w oparciu o przyczynę bólu, zapewniający mierzalne, powtarzalne metody diagnostyczne w terapii.  Celem tego badania jest analiza i wyciągnięcie wniosków na temat multimodalnych programów terapii bólu mięśniowo-powięziowego.  Materiał i metody. Biorąc pod uwagę złożony problem badawczy, jaki postawiono za cel, badanie przeprowadzono poprzez przegląd literatury pod kątem dwóch kryteriów:

Kryterium I (C I): analiza piśmiennictwa dotyczącego etiologii i patogenezy bólu mięśniowo-powięziowego (tj. przyczyn i wyzwalaczy, objawów, czynników społecznych i środowiskowych determinujących wystąpienie MPS), postępowania diagnostycznego (wstępna diagnostyka i bieżąca obserwacja wyników leczenia), i metody terapeutyczne stosowane w przebiegu MPS.

Kryterium II (C II): studium literaturowe publikacji naukowych dotyczących multimodalnych programów terapii bólu mięśniowo-powięziowego wraz z ich oceną jakościową przy użyciu zmodyfikowanej skali PEDro oraz empiryczne testowanie hipotez w oparciu o studium literaturowe i analizę dokonaną w części I .

Źródła danych: PubMed, SCOPUS, Science Direct, MEDLINE, PEDro, Cochrane, Embase, Web of Science Core Collection, Google Scholar systematycznie przeszukiwano elektroniczne bazy danych, ograniczając języki tylko do angielskiego i niemieckiego.

Wyniki. Analiza piśmiennictwa wykazała, że szczegółowo opisano przyczyny, objawy i powiązania bólu mięśniowo-powięziowego. Istnieją również liczne doniesienia o różnych metodach terapeutycznych wraz z dokładnie opisaną metodologią ich realizacji. Nierzadko zaleca się łączenie metod w programy multimodalne, co niestety nie oznacza, że takich programów jest wiele i że badania nad MPS są spójne. Studium literaturowe dotyczące multimodalnych programów leczenia MPS wykazało, że nie ma związku między jego patogenezą a celowym doborem określonych metod terapeutycznych. W niewielkiej liczbie przypadków złożona etiopatogeneza doprowadziła do powstania zespołów wielodyscyplinarnych. Może to być związane z brakiem ścisłych zaleceń dotyczących metod diagnostycznych mających zastosowanie do oceny MPS.

Wnioski. 1. Multimodalne programy leczenia bólów narządu ruchu, zwłaszcza MPS i MPPS, powinny zawierać szczegółową i kompleksową diagnostykę (strukturalną, biochemiczną, psychoemocjonalną), która powinna stanowić podstawę do tworzenia interdyscyplinarnych zespołów rehabilitacyjnych.  2. Diagnostyka narządu ruchu, oprócz oceny radiologicznej, powinna obejmować mierzalne techniki oceny posturalnej i funkcjonalnej (takie jak pedobarografia, czujniki ubieralne, antropometria wspomagana, tj. postawy.

3. Wybór metod terapeutycznych i edukacja pacjenta powinny być oparte na przyczynach dolegliwości bólowych pacjenta, z uwzględnieniem chorób ogólnoustrojowych, wad postawy, stylu życia i stanu psychoemocjonalnego.  4. Badania naukowe nad multimodalnymi programami leczenia powinny być prowadzone w grupach losowych, z należytym uwzględnieniem metodologii postępowania diagnostyczno-terapeutycznego oraz doboru grup.

Słowa kluczowe

ból przewlekły, ból mięśniowo-powięziowy, terapia manualna, ćwiczenia, programy multimodalne